تحلیلی بر معیارهای ساماندهی آبشارهای طبیعی به منظور توسعه اکوتوریسم مطالعه موردی: آبشارهای استان خراسان رضوی

با گسترش شهرها و رشد جمعیت و کمبود فضاهایی که بتواند به نیازهای طبیعت گرایانه مردم پاسخ مثبت دهد، آنان را بر این داشته تا به مناطق کناره ای شهرها و به طبیعت بکر و دست نخورده مراجعه نمایند. در این میان در نگاه مردم مناطق مختلف آبشارهای طبیعی از جایگاه ویژه ای برای تفریح و گذران اوقات فراغت برخوردار است. استان خراسان رضوی در ضلع شمال شرقی ایران با وجود ارتفاعات و کوه های متعدد از جمله بینالود و هزار مسجد و بارندگی مناسب در این مناطق و داشتن بیش از 20 آبشار طبیعی یکی از استان های برخوردار از این جاذبه طبیعی و ارزشمند می باشد. با احتساب ییلاقات و جنگل ها و بیشه زارها و غارهای آن، توانمندی و قابلیت های بالای این استان از نظر گردشگری طبیعی مشهود می باشد. اهمیت این موضوع با وجود بارگاه مطهر حضرت رضا (ع) و حضور خیل علاقمندان و زائران آن حضرت و لزوم فراهم نمودن شرایط گذران بهینه سفر در مسیرهای منتهی به مشهد بر اهمیت جاذبه های طبیعی و در رأس آن آبشارهای استان می افزاید. از طرفی حضور گردشگران و مسافران در کنار جاذبه های طبیعی در کنار آثار مثبت اقتصادی، بعضاً دارای اثرات زیان بار و مخرب زیست محیطی و اجتماعی می باشد که در صورت عدم اتخاذ تدابیر مناسب خود به عامل تهدیدی برای منابع مهم طبیعی و فرهنگی – اجتماعی استان تبدیل خواهد شد. ما در این پژوهش ضمن بررسی و تحلیل وضعیت آبشارهای استان و عوامل و معیارهای موثر در ساماندهی به منظور توسعه اکوتوریسم، به ارائه راهکارهای توسعه پایدار آن خواهیم پرداخت. هدف، ماهیت و روش پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی، توصیفی، تحلیلی و میدانی است و برای نائل شدن به اهداف و فرضیات پژوهش، از تدوین و تکمیل سه طیف مختلف پرسشنامه (مردم محلی، گردشگران و کارشناسان) بهره گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از نرم افزارهای excel ، spss و expertchoice و جهت بررسی و ارزیابی معیارهای موثر در ساماندهی آبشارهای استان از مدل ahp و جهت تدوین راهبردهای توسعه گردشگری در محدوده مورد مطالعه از مدل swot استفاده گردیده است. ترسیم نقشه های مورد نیاز نیز با استفاده از نرم افزار arc gis انجام گردید. نتایج حاصل از بررسی های این پژوهش نشان داد که آبشارهای استان به عنوان یکی از مهمترین جاذبه های طبیعی علی رغم وجود پتانسیل های فراوان در عرصه طبیعت گردی، به دلیل ضعف امکانات و خدمات زیرساختی از رشد چندانی برخوردار نمی باشد و تاکنون در هیچ یک از آبشارهای استان فعالیت ساماندهی در چارچوب طرح اصولی و هدفمند انجام نشده است. همچنین برای ساماندهی آبشارهای استان توصیه می شود تلفیقی از مواد و مصالح طبیعی و سازگار با طبیعت و مصالح جدید استفاده شود.